zob. Polskie Towarzystwo Astronomiczne
zob. Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii
Księżyc Saturna, pierwszy według kolejności rosnącej od planety. Odkrywca: M. Showalter (1990). Wielka półoś orbity 133.583 km, okres orbitalny 0,491 dnia, promień 10 km. Jego orbita leży w przerwie Enckego, w pierścieniach Saturna. W przerwie...
Księżyc Saturna, czwarty wg kolejności rosnącej od planety. Odkrywca: S. Collins (1990). Wielka półoś orbity 141.700 km, okres orbitalny 0,629 dnia, promień 42 km (57 x 42 x 31 km), masa 2,2e17 kg. Według mitologii Pandora posiadała puszkę, w...
1. łac. Virgo, dop. łac. Virginis, oznaczenie skrótowe: Vir
Duży gwiazdozbiór równikowy, należący do konstelacji zodiakalnych. W Polsce najlepiej widoczny wiosną. Liczba gwiazd widocznych gołym okiem: ok. 95, zajmowany obszar: 1294 stopnie...
Gerard Kuiper postawił w 1951 r. hipotezę istnienia pasa małych ciał, który mógłby stanowić źródło komet krótkookresowych. Pierwsze obiekty tego pasa zostały odkryte w 1992 r. Obecnie za Pas Kuipera uważamy obszar Układu Słonecznego rozciągający...
Także: Pasiphae Księżyc Jowisza, piętnasty wg kolejności rosnącej od planety. Odkrywca: P. Melotte (1908). Wielka półoś orbity 23.500.000 km, okres orbitalny 631 dni, promień 25 km, masa 1,91e17 kg. Porusza się po orbicie ruchem wstecznym. W...
łac. Pavo, dop. łac. Pavois, oznaczenie skrótowe: Pav
Gwiazdozbiór nieba południowego, w Polsce niewidoczny. Liczba gwiazd widocznych gołym okiem: ok. 45, zajmowany obszar: 378 stopni kw., najjaśniejsze gwiazdy: 2 wielkość gwiazdowa.
...
łac. Pegasus, dop. łac. Pegasi, oznaczenie skrótowe: Peg
Duży gwiazdozbiór nieba północnego, w Polsce konstelacja nieba jesiennego. Liczba gwiazd widocznych gołym okiem: ok. 100, zajmowany obszar: 1121 stopni kw., najjaśniejsze gwiazdy: alfa...
Rój meteorów znany od starożytności. Jest to jeden z najobfitszych rojów meteorów o ZHR=110. Meteory te związane są z kometą 109P/Swift-Tuttle. Radiant roju znajduje się w gwiazdozbiorze Perseusza. Perseidy promieniują w okresie od 17 lipca do 24...
łac. Perseus, dop. łac. Persei, ozn. Per Gwiazdozbiór nieba pn., w Polsce najlepiej widoczny jesienią, częściowo gwiazdozbiór okołobiegunowy, przebiega przez niego pas Drogi Mlecznej. Liczba gwiazd widocznych gołym okiem: ok. 90, zajmowany obszar:...
1746 - 1826 Astronom włoski, profesor teologii w Rzymie (1779) i profesor matematyki w Palermo (1780). Założyciel obserwatorium w Palermo w 1789 r. i odkrywca pierwszej planetoidy, którą nazwał Ceres (1801 r.).
19.07.1846 - 3.02.1919 Absolwent Harwardu, przez 10 lat wykładał fizykę w Instytucie Technologicznym Massachusetts (MIT) w Bostonie, gdzie utworzył pierwsze w Stanach Zjednoczonych dydaktyczne laboratorium fizyczne. Powołany na stanowisko...
łac. Fornax, dop. łac. Fornacis, ozn. For Gwiazdozbiór nieba pd., w Polsce najlepiej widoczny jesienią. Liczba gwiazd widocznych gołym okiem: ok. 35, zajmowany obszar: 398 stopni kw., najjaśniejsze gwiazdy: 4 wielkość gwiazdowa.
11.04.1910 - 17.01.1985 Urodził się w Krakowie i tam też zdobył wykształcenie: średnie w gimnazjum klasycznym, wyższe na Uniwersytecie Jagiellońskim, otrzymując magisterium filozofii w zakresie matematyki w 1933 i w zakresie astronomii w 1935 r....
Planeta karłowata w Układzie Słonecznym. Najjaśniejszy obiekt w pasie Edgewortha-Kuipera. Promień orbity 5913,52 mln km (39,5 AU), okres obiegu 247,7 dni, promień 1137 km, masa 1,27e21 kg, obrót wokół osi 6,39 dnia (ruchem wstecznym). Pluton ma...
1728 - 1808 (1810?) Jezuita. Astronom wileński i twórca renomy Obserwatorium Wileńskiego. Rektor Akademii Wileńskiej. Reformator szkolnictwa na Litwie. Jego obserwacje m.in. pozycji Merkurego posłużyły Lalandowi do poprawienia orbity tej planety.
PTA to organizacja naukowa zrzeszająca zawodowych astronomów, która istnieje od 1923 roku. Zostało zawiązane w dniu 19 lutego 1923 roku na Zjeździe Astronomów w Toruniu z okazji obchodów 450 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika. Statutowym celem...
skrót: PTMA Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. Powstałe w roku 1919 stowarzyszenie ludzi zainteresowanych gwiaździstym niebem i zjawiskami na nim zachodzącymi. Organem PTMA od 1922 r. jest czasopismo "Urania" (obecnie dwumiesięcznik...
łac. Antlia, dop. łac. Antliae, oznaczenie skrótowe: Ant
Niewielki gwiazdozbiór nieba południowego, w Polsce widoczny częściowo wiosną. Odkrywca: N. L. de Lacaille (1751). Liczba gwiazd widocznych gołym okiem: ok. 20, zajmowany obszar: 239...
Księżyc Urana, siódmy wg kolejności rosnącej od planety. Odkryty w 1986 roku przez VOYAGERA 2. Wielka półoś orbity 66.097 km, okres orbitalny 0,513 dnia, promień 55 km. Portia jest bohaterką dzieła Szekspira "Kupiec wenecki".
Kwartalnik Polskiego Towarzystwa Astronomicznego ukazujący się od 1953 do 1997 roku.
15.03.1821 - 15.02.1885 Astronom i geodeta warszawski. Najpierw "pomocnik" w Obserwatorium Warszawskim, a od 1848 do 1863 adiunkt. Od 1863 r. do śmierci na emigracji we Francji. Zdolny konstruktor instrumentów pomiarowych. W roku 1850 postawił...
Najważniejsze dzieło Newtona, w którym opisuje ruch ciał pod wpływem oddziaływania sił grawitacji. Pełny tytuł: Philosophiae Naturalis Principia Mathematica.
Wewnętrznych księżyc Saturna, trzeci według kolejności rosnącej od planety. Odkrywca: S. Collins (1980), na podstawie analizy zdjęć wykonanych przez sondę Voyager 1. Wielka półoś orbity 139.350 km, okres orbitalny 0,613 dnia, promień 46 km (72 x...
Księżyc Urana. Odkrywca: Kavelaars i in. (1999). Parametry orbity, promień i masa księżyca nie są dobrze wyznaczone. Prospero jest postacią w "Burzy" Szekspira.
Księżyc Neptuna, szósty wg kolejności rosnącej od planety. Odkryty w 1989 roku przez VOYAGERA 2. Wielka półoś orbity 117.600 km, okres orbitalny 1,121 dni, promień 209 km (218 x 208 x 201).Według mitologii Proteus był bogiem mórz, mógł zmieniać...
1872 - 1951 Lekarz, miłośnik astronomii, twórca dostrzegalni astronomicznej i kolekcji zegarów słonecznych w Jędrzejowie.
łac. Canes Venatici, dop. łac.Canum Venaticorum, ozn. CVn Gwiazdozbiór nieba pn., częściowo okołobiegunowy. W Polsce gwiazdozbiór nieba wiosennego. Liczba gwiazd widocznych gołym okiem: ok. 30, zajmowany obszar: 465 stopni kw., najjaśniejsze...
łac. Apus, dop. łac. Apodis, ozn. Aps Mały gwiazdozbiór nieba pd., w Polsce niewidoczny. Liczba gwiazd widocznych gołym okiem: ok. 20, zajmowany obszar: 206 stopni kw., najjaśniejsze gwiazdy: 4 wielkość gwiazdowa.
87? - 150? Aleksandryjski astronom, matematyk i geograf, którego nazwisko nosi model Układu Planetarnego w którym wszystkie znane podówczas planety obiegają Ziemię po orbitach kołowych. Prawdopodobnie jeden z najsłynniejszych astronomów i...
łac. Crater, dop. łac. Crateris, ozn. Crt Niewielki gwiazdozbiór nieba pd., w Polsce widoczny na wiosnę. Liczba gwiazd widocznych gołym okiem: ok. 20, zajmowany obszar: 282 stopnie kw., najjaśniejsze gwiazdy: 4 wielkość gwiazdowa.
Księżyc Urana, jedenasty wg kolejności rosnącej od planety. Odkryty w 1986 roku przez VOYAGERA 2. Wielka półoś orbity 86.006 km, okres orbitalny 0,762 dnia, promień 77 km. Puk jest bohaterem "Snu nocy letniej" Szekspira.
ozn.: pc, dawniej: ps Jednostka długości równa odległości, z której widać odcinek równy promieniowi orbity Ziemi (1 AU) pod kątem 1''. Nazwa (par-sek) pochodzi z faktu, iż jest to odległość równa paralaksie 1''. Odległość wyrażona w parsekach jest...
Także: pierścień planetoid, pas asteroid Obszar Systemu Słonecznego między orbitami Marsa i Jowisza (2,2 - 3,3 j. a.), w którym znajduje się ogromna większość (95%) planetoid.
Obszary wokół Ziemi złożone z wysokoenergetycznych naładowanych elektrycznie cząstek, które poruszają się z dużą prędkością wzdłuż linii sił ziemskiego pola magnetycznego.
Zaburzenie, które powoduje, że planeta lub inne ciało (satelita, kometa, planetoida itp.) zbacza z teoretycznie regularnej orbity swego ruchu.
Także: periastron Punkt na orbicie leżący najbliżej gwiazdy centralnej.
Punkt na orbicie, który jest najbliżej od ciała centralnego.
Także: perigeum Punkt na orbicie ciała okrążającego Ziemię (satelity), w którym jest ono najbliżej Ziemi.
Także: perihelium Punkt na orbicie ciała okrążającego Słońce (np. planety), w którym jest ono najbliżej Słońca.
Pojedynczy element w cyfrowym detektorze promieniowania; rozmiar powierzchni obrazu reprezentowany przez liczbę w cyfrowym obrazie obiektu.
Ciało niebieskie o średnicy rzędu 1000 km i więcej, okrążające gwiazdę, nie mające własnego źródła energii. Oznacza to, że w jej wnętrzu nie zachodzą reakcje termojądrowe. W przeciwieństwie do gwiazd, planety nie świecą własnym światłem, ale tylko...
Ciało niebieskie pośrednie pomiędzy planetą, a małym ciałem Układu Słonecznego. Ta kategoria ciał niebieskich została wprowadzona w roku 2006 przez Międzynarodową Unię Astronomiczną (IAU). Według definicji IAU planeta karłowata jest ciałem...
także: egzoplaneta Planeta krążąca wokół gwiazdy innej niż Słońce. Takich obiektów znanych jest obecnie ponad 400 i liczba ta ciągle rośnie. Astronomowie nie są zgodni co do ścisłej definicji planety pozasłonecznej, za górną granicę masy planety...
1. Urządzenie projekcyjne, które tworzy obraz nieba na sferycznym suficie i pokazuje ruchy sfery niebieskiej, Słońca, Księżyca, planet i innych ciał niebieskich w bardzo przyśpieszonym, w stosunku do rzeczywistego, tempie.
2. Budynek lub...
Zob. planetoida
Także: asteroida, planetka Małe ciało Systemu Planetarnego krążące wokół Słońca (większe niż meteoroid, mniejsze niż planeta).
Pierwotne, niewielkich rozmiarów, ciała w mgławicy słonecznej, z których na skutek procesów akrecji powstały planety i asteroidy.
Planety, których orbity leżą wewnątrz orbity Ziemi (Merkury i Wenus).
Planety, których orbity leżą dalej od Słońca niż orbita Ziemi (Mars, Jowisz, Saturn, Uran, Neptun i Pluton)
Planety krążące wokół innych gwiazd (a nie wokół Słońca).
Planety ziemiopodobne Systemu Słonecznego: Merkury, Wenus, Ziemia i Mars złożone głównie z materiału skalnego i żelaza. Wszystkie mają zewnętrzne skorupy. Ich średnia gęstość zawiera się między 4,0 a 5,5 gramów na cm sześcienny.
Przyrząd mechaniczny do przybliżonego obliczania pól figur płaskich. Stosowany w spektroskopii do pomiarów powierzchni linii widmowych, a stąd do pomiaru ich szerokości równoważnych.
Gaz zjonizowany w bardzo dużym stopniu, w którym liczba swobodnych elektronów jest porównywalna z liczbą jonów dodatnich. Cząstki plazmy są naładowane, więc zachowuje się ona inaczej niż gaz i czasem jest nazywana czwartym stanem materii.
...
Zgrubny podział gwiazd wprowadzony przez W. Baadego w latach 1940. Populacja I oznacza gwiazdy względnie młode, występujące w ramionach spiralnych galaktyk, zwykle w sąsiedztwie gazu i pyłu. Gwiazdy populacji II są starsze i występują zwykle w...
Porami roku określa się okresy klimatyczne, powstałe w wyniku ruchu obiegowego Ziemi wokół Słońca i nachylenia osi ziemskiej do płaszczyzny orbity. W trakcie wykonywania ruchu obrotowego stopień oświetlenia Ziemi zmienia się, co znacząco wpływa na...
Cząstka elementarna, która ma w przybliżeniu taką samą masę jak elektron, ale posiada pozytywny (dodatni) ładunek elektryczny.
(dla obserwatora z Ziemi) Płaszczyzna przechodząca przez oś rotacji planety i obserwatora na Ziemi.
Prawa analizy widmowej: widmo ciągłe jest wytwarzane przez znajdujące się w wysokiej temperaturze ciała stałe, płynne i gazy pod dużym ciśnieniem; widmo emisyjne(liniowe) - przez rozrzedzone gorące gazy; widmo absorpcyjne - przez źródło widma...
zob: reguła Tituisa-Bodego
Kąt odbicia jest równy kątowi padania
Stożkowy ruch osi obrotu Ziemi wokół bieguna ekliptyki; rezultatem precesji jest przesuwanie się punktu równonocy wiosennej po ekliptyce w kierunku zachodnim o 50 sek. łuku na rok Pełen obrót następuje w czasie ok. 26 000 lat.
Energia, która jest wysyłana w postaci fal elektromagnetycznych przez dane ciało (zbiór cząstek).
Wyróżnia się następujące rodzaje promieniowania: jonizujące (promieniowanie powodujące oderwanie elektronu od atomu i wydostanie go ze...
Promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali około 100 femtometrów (10-13 m). Powstaje ono w wyniku przemian jądrowych lub też w efekcie zderzeń cząstek i jąder subatomowych. Zaliczane jest do grupy promieniowania jonizującego i...
Naładowane cząstki elementarne i jądra atomowe o bardzo dużych (relatywistycznych) energiach.
Początkowe stadium ewolucji gwiazdy, przed jej wejściem na ciąg główny. Protogwiazda świeci dzięki grawitacyjnemu kurczeniu się. Czas trwania tego stadium ewolucji zależy od masy obiektu, dla kilkudziesięciu mas Słońca jest rzędu 100 tysięcy lat,...
Jedna z cząstek elementarnych, która tworzy jądro atomowe i posiada pozytywny (dodatni) ładunek elektryczny. Liczba protonów znajdująca się w jądrze atomu jest równa liczbie atomowej. Proton stanowi również jądro atomu wodoru.
Wolne protony...
Planeta w początkowym etapie ewolucji. Protoplaneta to obiekt utworzony ze zderzeń planetozymali.
Ciemny pas w pierścieniach Saturna (pomiędzy pierścieniami A i B, o szerokości 4700 km) widoczny nawet przez niewielkie teleskopy.
Ciemny pas w pierścieniach Saturna o szerokości 325 km. Porusza się w niej księżyc Pan.
Prędkość jaką musi uzyskać obiekt aby opuścić określone ciało niebieskie. Rozróżnia się kilka definicji prędkości kosmicznej: 1) Pierwsza prędkość kosmiczna - najmniejsza prędkość którą trzeba nadać obiektowi aby stał się satelitą ciała...
Pole zakreślone przez promień wodzący planety (lub innego ciała) w jednostce czasu.
Składowa wektora prędkości skierowana do obserwatora. Oblicza się ją na podstawie przesunięcia ku czerwieni linii widmowych.
Prędkość po osiągnięciu której, jedno ciało pokonuje przyciąganie grawitacyjne innego ciała i ulatuje w przestrzeń.
Prędkość z jaką rozchodzi się promieniowanie elektromagnetyczne w danym ośrodku. Prędkość światła w próżni jest równa 299 792 458 m/s, jest oznaczana literą c, stanowi stałą uniwersalną i nie zależy od obserwatora. Od 1983 r. stanowi podstawę...
Rodzaj gwiazdy neutronowej, która wysyła promieniowanie radiowe w regularnych odstępach czasu, o okresie rzędu sekundy i mniej. Okres pulsacji jest stabilniejszy od wskazań zegarów atomowych, promieniowanie jest związane z okresem obrotu gwiazdy i...
Punkt przecięcia się ekliptyki z równikiem niebieskim. Punkt równonocy wiosennej. Moment przejścia Słońca przez punkt Barana jest początkiem wiosny. Obecnie znajduje się on w gwiazdozbiorze Ryb.
Cztery główne punkty horyzontu: wschód, południe, zachód i północ.
także: punkty Lagrange'a Punkty, w których przyspieszenie ciała próbnego znika. Występują w ograniczonym zagadnieniu trzech ciał (dwa ciała o skończonych masach oraz trzecie o małej masie). Punkty libracji znajdują się w płaszczyźnie orbity ciał....
Połowa wielkiej osi orbity eliptycznej, ale też średni promień orbity ekscentrycznej.
także: flatfield Obraz z kamery CCD wymagany przy obróbce danych do usunięcia wad matrycy i wyeliminowania różnic w czułości poszczególnych pikseli. Podczas ekspozycji teleskop skierowany jest na jednorodnie oświetloną powierzchnię.